Gıda Ürünlerine Uygun Metal Ambalajlar
Ambalaj endüstrisinde en çok kullanılan metaller teneke ve alüminyumdur. Günlük hayatımızda sık olarak kullandığımız yağ tenekeleri konserve kutuları ve meşrubat kutuları metal ambalajlara örnek olarak verilebilir. Çelik sacların yüzeyleri kalay ve organik laklar ile kaplanarak çeliğin doğrudan gıda ile temas etmesi engellenir. Böylelikle korozyona dayanıklı metal ambalajlar olarak üretilir.
Gıda sanayinde kullanılan metal ambalajlardan bazıları aşağıda verilmiştir
Kalay kaplamalı çelik kaplar (teneke kaplar)
Gıda sanayinde en çok kullanılan ambalaj malzemesi teneke kaplardır.. Tenekenin kalınlığı 0,15 – 0,32 mmdir . yüzeyinin kalayla kaplanması suretiyle gıda maddesinin çelikle teması kesilir. Kalay kaplamanın etkinliği şu faktörlere bağlıdır.
• Kaplama kalınlığı
• Kaplamanın homojen olması
• Uygulanan kaplama yöntemi
• Çelik tabakanın bileşimi gıdanın çeşidi
Lakla kaplı çelik kaplar
Koyu renkli gıda maddeleri teneke kaplara konduğu zaman bir süre sonra renkte ağarma görülür. Bu kalayın renk maddelerini etkilemesinin bir sonucudur. Ayrıca sterilizasyon sırasında gıda maddesinde bulunan kükürt , tenekedeki çelik ile FeS (demir sülfür) meydana getirerek renkte kararma olmaktadır. Asit gıdalar (turşu gibi ) tenekede korozyona neden olabilirler. Bu durum tenekedeki kalayın üzerini organik maddelerden oluşan ve lak denen bir madde ile kaplamakla büyük ölçüde önlenebilir. Tenekelerin kaplanmasında kullanılan laklar 5 ayrı grup altında toplanabilir.
• Oleoresin (yağlı reçine ) lakları
• Fenolik (phenolik ) laklar
• Vinil (vinyl) laklar
• Epoksi (epoxy ) laklar
• Akrilin (acrylic )laklar
Krom kaplamalı çelik kaplar
Çelik üzerine kalaydan başka da kaplama maddeleri kullanılabilir. Bunların başında krom ve krom oksit gelir. Hatta krom oksit üzerine yeniden gıdaya uygun bir başka kaplama maddesi de kullanılabilmektedir. Bu kaplamalar kalaydan çok daha incedir (4 – 860 mg /m2) ,fakat koruyuculuğu aynıdır. Kalaysız çelik kaplar, bira ve gazlı içeceklerin kutulanmasında ve şişe kapsüllerinde geniş oranda kullanılırlar.
Aluminyum kaplamalı çelik kaplar
Aluminyum kuvvetli vakum altında buharlaştırılarak çelik levha üzerine kaplanır. Aluminyum kaplama kalınlığı yaklaşık 0,76 mikrondur.
Aluminyum kaplar
Metal kutu materyali olarak çelikten başka son zamanlarda aluminyum da fazlaca kullanım alanı bulmuştur. Aluminyum hava koşullarına karşı daha dayanıklıdır , hafiftir ve kolay şekillendirilir. Ancak asitlere karşı hassas olması nedeni ile aynı kalınlıktaki kalaylı çeliğe kıyasla daha dayanıksızdır ve en öneklisi de lehimlenmesi zordur.
Alüminyumun Ambalajlamada Kullanılması
Gıda sanayinde alüminyumun kullanımı son 25 yılda oldukça yaygınlaştırılmıştır. Alüminyumun tercih edilme nedenleri;
- Mikroorganizma içermemesi
- Buhar ve gaz geçirgenliğinin olmaması, dolayısıyla paketlenen gıda maddelerinin nemlenmemesini, su kaybının önlenmesini sağlanır.
- Yağ ve yağlı maddelere yapışmaması sebebiyle yağ endüstrisinde tercih edilmesi
- Değişik dalga boylarındaki ışınları yansıtarak ışın etkisiyle maddelerin bozulmasını önlemesi
- Kolayca boyanabilmesi
- Tenekeyle karşılaştırıldığında daha hafif, şekillenebilir olmaları sebebiyle tercih edilirler.
Ancak bu anlatılanların yanında dezavantajlara sahiptirler.
- Fiziksel etmenlere karşı dayanıksız oluşları
- Korozyona uğramaları ve paslanmaları
- Pahalı bir metal olmaları
- Geri kazanımlarının ekonomik olmaması
Alüminyum Ambalajların Kullanılma Şekilleri
- Kutu, tüp, tava, tepsi ve fıçılar: Gıda sanayinde et konserveleri, meyve suyu ve konsantreleri, alkollü içeceklerin ambalajlanmasında kullanılır
- Alüminyum folyolar: Alüminyum folyodan şekil verilmiş paket kapları veya torbalar, poşet tarzında paketlerde kullanılırlar.
- Şekil verilmiş paket kapları:
- Alüminyum folyodan torba, poşet tarzında paketler
- Metalize filmler.
